Ustawa o fundacji rodzinnej – jakie zalety dla piekarni i cukierni

W Polsce duża liczba piekarni oraz cukierni to firmy rodzinne. Zdecydowana część z nich mierzy się (lub będzie mierzyła się w przyszłości) z koniecznością przekazania majątku firmy następcom prawnym. 22 maja 2023 roku weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej, która powinna okazać się znakomitym rozwiązaniem dla cukierników oraz piekarzy myślących o przyszłości swoich zakładów. Fundacja rodzinna będzie miała na celu gromadzenie i zarządzanie majątkiem przekazanym przez fundatora i inne osoby.

Ze wspomnianego majątku fundacji rodzinnej będzie można finansować koszty utrzymania beneficjentów, ich kształcenia etc. Zalety fundacji rodzinnej to między innymi możliwość wycofania się fundatora - przedsiębiorcy z aktywnego prowadzenia biznesu, bez utraty dochodów oraz finansowe zabezpieczenie członków rodziny. Ma również pomóc w oddzieleniu spraw biznesowych i rodzinnych. Głównym jej celem jest jednak utrzymanie majątku w jednych rękach i ochrona majątku oraz efektywne zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie.

W dotychczasowym stanie prawnym, aby przeprowadzić skutecznie sukcesję, cukiernicy i piekarze musieli posiadać oficjalnych następców, będących w stanie oraz posiadających chęci do dalszego prowadzenia zakładu, lub co najmniej sprawowania w nim funkcji właścicieli. W rzeczywistości, warunek ten nie zawsze był możliwy do zrealizowania. Nowa ustawa to świetne rozwiązanie przy planowaniu sukcesji w perspektywie wielu pokoleń.

Przed wejściem ustawy, w przypadku braku następcy (tzw. sukcesora), braku współpracy lub chociaż pewnego rodzaju porozumienia między poszczególnymi członkami rodziny, właściciele piekarni oraz cukierni często nie mieli wyjścia, decydując się na sprzedaż zakładu. Ustawa ma na celu uprościć ten proces.

Dzięki ustawie, przekazanie firmy rodzinnej do fundacji rodzinnej ma chronić majątek piekarni czy cukierni przed podziałem, umożliwić dalsze pomnażanie kapitału oraz dalsze pobieranie z niego korzyści, które będzie można w późniejszym czasie przeznaczyć na pokrycie podstawowych kosztów osób wskazanych przez fundatora.

Co należy zrobić, aby zarejestrować fundację rodzinną?

Do powstania fundacji rodzinnej będzie konieczne:

1) złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie,
2) ustalenie statutu fundacji rodzinnej,
3) sporządzenie spisu majątku fundacji,
4) ustanowienie organów fundacji rodzinnej,
5) założenie funduszu założycielskiego (przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych),
6) wpis do rejestru fundacji rodzinnych.

Oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej oraz jej statut

Zgodnie z przyjętą ustawą o fundacji rodzinnej, do jej utworzenia niezbędne jest „złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie”.

W związku z powyższym, powstanie fundacji może nastąpić na dwa sposoby:

W akcie założycielskim sporządzonym przed notariuszem - wówczas fundacja powstaje w momencie sporządzenia aktu założycielskiego (do czasu jej zarejestrowania w rejestrze fundacji rodzinnych, funkcjonuje ona pod nazwą fundacja z dopiskiem „w organizacji”).

W testamencie, który (co ważne) również musi zostać sporządzony przed notariuszem. Podczas realizacji tego sposoby należy jednak pamiętać, iż fundacja powstanie dopiero po śmierci fundatora - z chwilą ogłoszenia testamentu.

Fundacja utworzona w akcie założycielskim sporządzonym przed notariuszem może mieć więcej niż jednego fundatora (np. męża i żonę – wspólników spółki), natomiast fundacja ustanawiana w drugi sposób – przy pomocy testamentu, (uwzględniając fakt, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy) może mieć wyłącznie jednego fundatora.

Ryzyka powstania fundacji „w testamencie”

Powołana w testamencie fundacja rodzinna powinna pozwolić na dalsze nienaruszone istnienie firmy, również po śmierci jej założyciela (fundatora).

A jak jest w rzeczywistości?

W rzeczywistości w ustawie o fundacji rodzinnej możemy w tym zakresie dostrzec wiele nieścisłości, mianowicie – w przypadku braku inicjatywy osób wyznaczonych do zarządu lub też powołanych jako beneficjenci, jak również brak aktywnych działań z ich strony, fundacja rodzinna powołana w testamencie może nigdy nie zostać utworzona, a sam fundator nie może w tym temacie nic zrobić .

Co zrobić?

W tym miejscu dochodzimy do konkluzji odnośnie skuteczniejszego sposobu założenia fundacji – jeśli chcemy mieć pewność, że fundacja rodzinna powstanie i będzie funkcjonować, fundator powinien utworzyć ją w akcie założycielskim sporządzonym przed notariuszem, a nie w testamencie.

Kolejnym (a zarazem bardzo ważnym) etapem założenia fundacji jest ustalenie jej statutu. Należy to do obowiązku fundatora zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy, a sam statut należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Status – zgodnie z ustawą, określa m.in. :

• nazwę fundacji rodzinnej,

• siedzibę fundacji rodzinnej,

• szczegółowy cel fundacji rodzinnej,

• beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień,

• zasady prowadzenia listy beneficjentów.

Co bardzo ważne, statut fundacji rodzinnej będzie określał beneficjentów, którzy będą upoważnieni do otrzymania świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia rozwiązaniu takiej fundacji. Uzyskanie statusu beneficjenta będzie możliwe przez dwie kategorie podmiotów, tj. osoby fizyczne oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Należy podkreślić, iż beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mógł zostać również sam fundator. W ustawie nie odnajdziemy przeciwwskazań, by po wniesieniu majątku do fundacji rodzinnej otrzymywał on od niej świadczeń. Takie działanie umożliwi fundatorowi wycofanie się z aktywności zawodowej przy jednoczesnym zabezpieczeniu środków na bieżące utrzymanie.

Omówienie kolejnych niezbędnych kroków już niebawem.